Arbeidstijdenwet

In de Nederlandse wet-en regelgeving zijn regels opgenomen voor werk - en rusttijden van werknemers. Deze zijn vastgelegd in de Arbeidstijdenwet. Wat houdt de Arbeidstijdenwetprecies in?

Wat is de Arbeidstijdenwet?

Wat staat er in de Arbeidstijdenwet? In de Arbeidstijdenwet staan regels over werktijden, rusttijden, pauzes, nachtdiensten en andere soort diensten. Deze wet geldt voor werknemers van 18 jaar en ouder waaronder stagiairs, uitzendkrachten en gedetacheerden. De werkgever is verplicht om het rooster en de werktijden van de werknemers af te stemmen op de regels zoals vastgelegd in de Arbeidstijdenwet.

Voor kinderen en/of jongeren tot 18 jaar zijn er specifieke regels opgenomen in de Arbeidstijdenwet. Deze regels zijn een stuk strenger.
 

Wat betekent de Arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwetgaat over het waarborgen van de veiligheid, gezondheid en het welzijn van werknemers. Daarnaast maakt deze wetgeving het makkelijker voor werknemers om hun werkzaamheden te combineren met hun gezin en privéleven.
 

Wat zijn de algemene regels omtrent de Arbeidstijdenwet?

De Arbeidstijdenwet kent een aantal algemene regels waaraan werkgevers moeten voldoen. Deze regels hebben we voor je op een rijtje gezet:
 

Hoeveel uur mag je per dag werken volgens de Arbeidstijdenwet?

De regels over werktijden en rusttijden geven het aantal uur aan dat een medewerker maximaal per week mag werken, evenals de rusttijden die van toepassing zijn. Volgens de Arbeidstijdenwet mag je maximaal 12 uur per dienst of werkdag werken en maximaal 60 uur per week. Over een termijn van 4 weken of langer mag dit gemiddeld 55 uur per week zijn. Werkt iemand langer dan 16 weken, dan mag dit gemiddeld maar 48 uur per week zijn.

Na een werkdag van 12 uur moet je minimaal 11 uur rust houden voordat je aan de volgende werkdag of dienst begint. Daarbij geldt dat je volgens de Arbeidstijdenwet zeven dagen achter elkaar mag werken (een normale werkweek) en je daarna minimaal 36 uur rust moet houden. Een werkweek mag verlengd worden als je minimaal 72 uur niet werkt tijdens een periode van 14 dagen. Voor vrachtwagenchauffeurs is er een schema opgesteld omtrent rij en rusttijden. Dit is ook opgenomen in de Arbeidstijdenwet. Kortom, de maximale werktijd hangt af van jouw leeftijd, de werktijden en het werk dat je verricht.
 

Hoeveel pauze krijg je volgens de Arbeidstijdenwet?

In de Arbeidstijdenwet is vastgelegd dat een medewerker die langer dan 5,5 uur werkt, recht heeft op pauze. De pauze bedraagt minimaal 30 minuten. Dit mag opgesplitst worden in twee keer vijftien minuten. Na 10 uur werken heb je recht op 45 minuten pauze. Ook dit mag opgedeeld worden in meerdere kleinere pauzes van minimaal een kwartier. Het is niet toegestaan om de pauzes op te sparen tot het begin of het einde van de dag en op die manier later te beginnen of eerder naar huis te gaan. Een pauze is bedoeld als rustmoment tijdens de werktijd. Let op! Is er in jouw cao iets opgenomen over pauzes? Dan kan er van de Arbeidstijdenwet worden afgeweken. Daarbij geldt wel de verplichting van 15 minuten pauze na 5,5 uur werk.

De Arbeidstijdenwet maakt het nemen van een pauze verplicht, tenzij je te maken hebt met de volgende twee gevallen. Alleen wanneer hier sprake van is mag je werken zonder pauze te nemen. Hierbij gaat het om mensen die alleen werken en geen andere collega hebben om hun werk tijdelijk op te vangen of wanneer de aard van het werk het onmogelijk maakt om pauze te houden. In dat geval zou hierover iets moeten staan in de geldende cao.

Er staat niks in de Arbeidstijdenwet over doorbetaling tijdens pauzes. In principe heb je geen recht op loon, gezien je niet werkt tijdens een pauze. Het kan echter zijn dat jouw geldende cao afwijkt van dit begrip en wél doorbetaalt tijdens pauzes. Raadpleeg daarom altijd jouw cao.
 

Wat zijn de regels over nachtdiensten volgens de Arbeidstijdenwet?

Nachtdiensten zijn extra belastend. Daarom gelden er speciale regels. In de Arbeidstijdenwet is opgenomen hoe vaak en hoe lang werknemers een nachtdienst mogen draaien. Wanneer is er sprake van een nachtdienst? Een dienst wordt een nachtdienst wanneer er meer dan één uur werk is verricht tussen 00:00 en 06:00 uur. Jongeren onder de 18 mogen nooit een nachtdienst draaien.

Hoeveel nachtdiensten en uren mag je maximaal draaien? Per nachtdienst mag je niet meer dan 10 uur werken en je mag in totaal maximaal 5 keer per 2 weken en 22 keer per jaar 12 uur een nachtdienst werken. Per 16 weken mag je maximaal 36 nachtdiensten werken die na 02:00 uur eindigen. Daarnaast mag je nooit meer dan 7 diensten achter elkaar werken als één van de diensten een nachtdienst is. Houd er rekening mee dat deze getallen kunnen afwijken als er een collectieve regeling is afgesproken.
 

Wat is volgens de Arbeidstijdenwet de rusttijd na een nachtdienst?

Je bent verplicht om te rusten na een nachtdienst. Zo moet je na een nachtdienst welke eindigt voor 02:00 uur, minimaal 11 uur rust houden. Na een nachtdienst welke eindigt na 02:00 uur, wordt dit 14 uur. Deze tijd mag maximaal één keer per week ingekort worden tot 8 uur, maar alleen als er echt geen andere mogelijkheid is. Na een dienst van 12 uur heb je recht op minimaal 12 uur rust. Heb je 3 (of meer) nachtdiensten gewerkt? Dan heb je recht op minimaal 46 uur rust. Bij nachtdiensten moet er dus áltijd rekening gehouden worden met rusttijden.
 

Wat zijn de consignatiedienst (oproepdiensten) regels in de Arbeidstijdenwet?

De regels voor consignatiedienst staan in de Arbeidstijdenwet. Consignatie staat ook wel bekend als oproepdienst. Wat verstaat de Arbeidstijdenwet onder consignatie? Volgens de Arbeidstijdenwet spreken we van een consignatiedienst wanneer je aan drie voorwaarden voldoet: je bent buiten jouw werktijd oproepbaar; na een oproep moet je zo snel mogelijk aan het werk; en je moet werken bij onvoorziene spoedgevallen. Daarbij wordt er verschil gemaakt tussen consignatie overdag en consignatie ‘s-nachts. Zijn er afwijkende regels van toepassing? Dan zijn deze in de cao opgenomen.
 

Wat zijn volgens de Arbeidstijdenwet de werktijden voor jongeren tot 18 jaar?

Jongeren kunnen een bijbaan of vakantiebaan hebben, maar bijvoorbeeld ook vrijwilligerswerk doen. Hiervoor geldt dat ze genoeg rust moeten krijgen en geen zwaar werk mogen doen. Er zijn specifieke regels voor deze groep werknemers, welke in de arbeidstijdenwet zijn opgenomen.

Meer informatie over arbeid en jongeren kun je terugvinden in ons artikel: “arbeid door jongeren”.
 

Gelden er volgens de Arbeidstijdenwet andere regels voor zwangere of pas bevallen vrouwen?

Voor zwangere of pas bevallen vrouwen gelden extra rusttijden of afspraken over regelmatige werkuren.
 

Wat zijn de  regels omtrent werken in het weekend, op zondag en feestdagen volgens de Arbeidstijdenwet?

In de Arbeidstijdenwet wordt zaterdag gezien als een normale werkdag en gelden er geen speciale regels voor werken in het weekend. Voor zon- en feestdagen gelden wel vaak andere regels. In de Arbeidstijdenwet is wel vastgelegd dat een werknemer niet verplicht is om te werken op zondag, mits dit van te voren is afgesproken. Mocht je wel werken op zondag, dan dien je minimaal 13 vrije zondagen per 52 weken te hebben.

Op feestdagen ben je niet standaard vrij, maar kan het zijn dat je moet werken. Dit gaat in overleg met je werkgever. Als het noodzakelijk is kan een werkgever eisen dat je 14 uur werkt in plaats van de maximaal toegestane 12 uur per dienst. De medewerker mag dan 1 keer per 2 weken maximaal 14 uur werken (ook in de nacht). Voor feestdagen wordt hiervoor een uitzondering gemaakt.
 

Wanneer geldt de Arbeidstijdenwet?

In onderstaande opsomming tref je een overzicht van wanneer de Arbeidstijdenwet wel en/of niet, van toepassing is:
 

• Wanneer iemand voor een werkgever werkt, geldt de Arbeidstijdenwet.
• Wanneer een werknemer 3 maal het minimumloon of meer verdient, geldt de Arbeidstijdenwet niet. Behalve als ze nachtdiensten draaien of risicovol werk doen.
• Voor ZZP’ers geldt de wet niet, mits ze risicovol werk doen.
• Voor vrijwilligers van 18 jaar of ouder geldt de Arbeidstijdenwet niet.
• Heeft een werknemer meerdere banen, dan moeten de arbeidstijden bij elkaar worden opgeteld om te bepalen welke werktijden en rusttijden moeten worden toegepast.

Aanvullende regels Arbeidstijdenwet

Voor bepaalde beroepen en sectoren zijn er aanvullende regels voor werk- en rusttijden. Een voorbeeld van een beroep waarbij dit geldt is ‘brandweerman’. De aanvullende regels zijn afwijkend van de regels in de Arbeidstijdenwet en zijn opgenomen in het arbeidstijdenbesluit. Het arbeidstijdenbesluit is alleen van toepassing als dit ook is vastgelegd in de cao.

Naleving Arbeidstijdenwet

Het is belangrijk voor werkgevers om de Arbeidstijdenwet na te leven. De Nederlandse Arbeidsinspectie controleert hier namelijk op. Niet alleen loopt een bedrijf dat de regels overtreedt het risico een boete te krijgen, maar er kan zelfs een proces-verbaal uitgeschreven worden, wat kan leiden tot strafrechtelijke vervolging.